Bu yazımızda halk arasında güneş çarpması olarak bilinen hipertermi durumunu inceleyeceğiz. Hipertermi, güneş altında fazlaca zaman geçirildiğinde, vücut ısısının artması sonucu ortaya çıkan bir klinik durumu anlatır. Ekseriyetle, havanın bir anda ısındığı dönemlerde daha fazla görülür. Özellikle yaz aylarında, havanın en sıcak olduğu gözlenen öğle saatlerinde bu rahatsızlık ortaya çıkar. Güneş çarpması, ne yazık ki ülkemizde çok da ciddiye alınan bir rahatsızlık olarak görülmez. Fakat hipertermiye uğrayan bir kişiye gerekli müdahale zamanında yapılmazsa, ölümcül sonuçlar ortaya çıkabilir.
Yetişkinlere nazaran çocuklarda daha fazla ortaya çıkan bir rahatsızlık olarak gözlense de hipertermi sonucunda hayatını kaybeden yetişkinlerin de çoğunlukta olduğunu belirtmek mümkündür. Özellikle de kronik hastalıkları bulunan yaşlılar ile fazla alkol alanlar hipertermiye karşı oldukça dikkatli olmalıdır.
Güneş Çarpması (Hipertermi) Nedir?
Hipertermi kavramını yukarıda biraz açıklamaya çalışmıştık ama güneş çarpması, detaylıca anlaşılması gereken bir kavramdır. İnsan vücudu, tasarımsal olarak mükemmel yaratılmıştır. Bu yüzden de belli bir ısıya kadar vücut anatomik olarak kendini soğutmak için ter üretir ve soğuma işlemi gerçekleşir. Fakat vücudun kaldıramayacağı ısı seviyesinde ya da yüksek ısıya uzun süre maruz kalınması durumunda, terleme sistemi kendini ya kapatır ya da işlemez hale gelir. Kendini soğutamayan vücut da ısıya göre doğru orantılı olarak kendi ısısını yükselterek hipertermiye sebep olur. Bir diğer etken de dehidrasyondur. Dehidrasyon, yeterince sıvı tüketilmediği durumlarda ortaya çıkan sıvı kaybı durumudur. Eğer yeterli sıvı tüketilmediyse ve güneş ısısı altında fazlaca kalındıysa, bu durum hipertermi oluşumuna neden olur.
Güneş Çarpması (Hipertermi) Belirtileri Nelerdir?
Hipertermi yani güneş çarpması oldukça ciddiye alınması gereken bir rahatsızlıktır. Hipertermi belirtisi olarak öncelikle hızlı nabzı ortaya koyabiliriz. Ardından da yüksek ateş ve baş ağrısı gelecektir. Hipertermiye maruz kalan birinde tansiyon düşmesi, bitkinlik ve aşırı yorgunluk gözlemlenir. Bu semptomlar henüz güneş çarpmasına yeni maruz kalmış biri için düşünülebilir. Eğer hemen müdahale edilmezse, kaslarda ağrılı kramplar gözlenmeye başlar. Kalpte ritm bozukluğu, bulantı – kusma – ishal gibi belirtiler peşi sıra bu semptomları takip edecektir. Daha da ilerleyen seviyeler artık normal müdahaleden klinik müdahaleye dönecektir. Zira havale, bilinç kaybı ve ardından da koma düzeyine erişebilir. Zamanında tıbbi müdahale olmazsa da ölüm gerçekleşecektir.
Güneş Çarpmasına Ne İyi Gelir?
Hipertermi olmuş birini gördüğünüzde öncelikle rahatsızlanan kişiyi serin bir yere taşımanız gerekiyor. Güneş ısısından mümkün olduğunca serine taşımaya özen gösterin. Kişinin bilincini sorularınızla kontrol edebilir ve bilinci açık durumdaysa ona moral verebilirsiniz. Taşıdığınız yerde kişinin yatmasını ve ayaklarını hafifçe kaldırmasını sağlayın. Hemen yeterli düzeyde sıvı almasını teşvik edin. En kolay bulunabilecek içecek su olduğundan, yakınlardaki insanlardan, marketten su temin edin ve kişiye içirin. Eğer rehidrasyon içecekler ya da sporcu içecekleri bulabilirseniz, onları içirmeniz daha iyi olacaktır.
Hipertermi belirtisi gösteren kişinin vücudunu soğutmaya çabalayın. Özellikle koltuk altı ve boyun çevresine su püskürtebilir, sünger ile silebilirsiniz. Bu kişiyi biraz daha rahatlatacaktır. Kişiyle sohbet edin, durumu hakkında sürekli bilgi alın. Kişi kendisine gelene kadar ya da tıbbi müdahale yetişene kadar kişinin yanından ayrılmayın.
Müdahaleniz sonrasında hipertermi belirtileri gösteren hasta kendisini toparlamaya başlamalıdır. Yarım saat – 40 dakika kadar zaman geçmesine rağmen, hasta kendisini toparlayamıyorsa ve vücut ısısı düşmüyorsa, artık tıbbi müdahale gerektiğini anlayarak acil yardım istemelisiniz.
Güneş Çarpmasını Engellemek Mümkün Mü?
Şartlar oluştuğunda güneş çarpmasını engelleyemezsiniz. Ancak riski en aza indirmek için alınabilecek bir dizi önlem bulunuyor.
- Aşırı alkol tüketiminden kaçının.
- Egzersiz iyidir ama fazlası zarar.
- Öğlen saatleri olarak bilinen, 12 ila 15 arasında güneşten uzak kalmaya çalışın.
- Egzersizler esnasında bolca sıvı tüketin.
- Rengi açık, bol giysiler sizi rahatlatır, yaz aylarında bunları tercih edin.
- Soğuk su ile duş almak, özellikle de yaz aylarında, sizi rahatlatacaktır.
- Sıcak havalarda dışarı çıkmak zorundaysanız, öğlen saatlerinde vücudunuza ve kıyafetlerinize su dökün; bolca ıslatın. Ne kadar şık görüneceğiniz sağlığınızdan önemli olmasa gerek.
Hipertermi gibi olumsuz rahatsızlıkların cilt sağlığı konularında da olumsuz sonuçları bulunur. Bu yüzden dilerseniz Estetik ve Güzellik kategorisi altında bulunan yazılarımızı da gözden geçirin.
